Dziwiszów

Parafia pod wezwaniem św. Wawrzyńca mieści w malowniczo położonej wsi Dziwiszów u podnóża Łysej Góry. Początki Dziwiszowa (Berbisdorf) nie są znane zbyt dokładnie. Wieś powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku, ponieważ w początku XIV wieku wymieniano już miejscowy kościół. Według zapisów w starych przewodnikach w kościele miał być kamień z wykutą datą 1250, ale budowę datuje się najczęściej na lata 1300 – 1350. Być może już wcześniej w okolicy wydobywano złoto, na pewno miało to miejsce w XV wieku. Świadczą o tym stare szybiki odnalezione przy trasie do Jeleniej Góry, z których pozyskiwano złoto aluwialne z dolnej Złotuchy. Wielkość wydobycia nie jest znana. Dziwiszów był wsią rycerską, która rozwijała się stosunkowo szybko dzięki dogodnemu położeniu w pobliżu miasta, przy dość ruchliwym trakcie, którego znaczenie jeszcze wzrosło w XVII – XVIII w. Ten rozwój spowodował, że Dziwiszów szybko podzielił się na dwie części: Dolny i Górny, które miewały nawet odrębnych właścicieli, chociaż zawsze łączyły się zabudowaniami. Mieszkańcy wcześnie przeszli na protestantyzm i przejęli miejscowy kościół.

Podczas wojny 30-letniej chronili się w nim, a w krytycznych momentach uciekali na wieżę. Po wojnie, w 1653r., stawili czynny opór podczas tak zwanej redukcji kościołów ewangelickich, ale utracili go dopiero w 1748 r. wzniesiono tu protestancki dom modlitewny. W 1622r. przez Dziwiszów przemaszerował, po nieudanej próbie zdobycia Jeleniej Góry, kilkutysięczny oddział Lisowczyków, którzy powetowali sobie niepowodzenie paląc sporą część wsi. W XVIII w. Dziwiszów stanowił jedną z większych wsi w okolicy. Do 1737 r. obie części wsi należały do von Bakischa. W 1739 r. Frankenberg z Grodźca uzyskał przywilej na roboty górnicze co dało początek wydobyciu rud miedzi. W 1765 Dziwiszów Dolny należał do radcy handlowego Thommana. Mieszkało w nim 15 kmieci, 24 zagrodników i 93 chałupników, w tym 40 rzemieśników. Natomiast Dziwiszów Górny należał do radcy handlowego Jaegera, a mieszkało w nim 20 kmieci, 16 zagrodników i 86 chałupników, w tym 31 rzemieślników, w większości tkaczy. W 1785 r. obie części wsi należały do wdów po wspomnianych radcach, przy czym były to chyba siostry, obie bowiem nosiły panieńskie nazwisko Menzel. W Dziwiszowie Dolnym były 2 kościoły (katolicki i ewangelicki), folwark i młyn wodny. W Dziwiszowie Górnym były 2 folwarki, wiatrak i młyn wodny. Początek XIX w. przyniósł dalszy szybki rozwój wsi, także dzięki górnictwu rud ołowiu, srebra i miedzi. 1840 r. obie części należały do niejakiego Tschortnera. w drugiej połowie XIX w. największą atrakcja Dziwiszowa była Kapela, znana z pięknych widoków, kamieniołomu marmurów i gospody z ogrodem różanym i kolumnadą. W samym Dziwiszowie polecano turystom browar oraz park pałacowy, który nazywano dzikim i podkreślano, że żyją tam jelenie. W okresie międzywojennym w Dziwiszowie działały 4 gospody w tym stara karczma i browar. W latach 1905 – 21 Dziwiszów stał się popularnym letniskiem. Rozpoczęła też działalność niewielka fabryczka części do maszyn, była poczta z połączeniem telegraficznym. Turystom szczególnie polecano pomnik wojny 1813 r. i pomnik ofiar I wojny świtowej. W opisach podkreślano też piękna położenie cmentarza. Po wojnie Dziwiszów przestał być letniskiem, ale poza tym nic się nie zmieniło. Miejscowa fabryczka nadal produkowała maszyny rolnicze i części do nich, potem zmieniono asortyment na maszyny dla leśników.

Obecnie można zauważyć ponowne odradzanie się wsi. Przybywa coraz więcej domków jednorodzinnych, które wyrastają jak grzyby po deszczu. Przybywa baz noclegowych w ramach gospodarstw agroturystycznych.